26 belediyenin proje ve uygulamalarıyla katıldığı “Tarihi Kentler Birliği Tarihi ve Kültürel Mirası Koruma Proje ve Uygulamalarını Özendirme Yarışması”nın 2008 yılı sonuçları belirlendi. Jüri olarak görev yapan TKB Danışma Kurulu, Tarihi Kentler Birliği merkezi olan Şerifler Yalısı’nda yaptığı toplantıda, ilgili ödül yönetmeliği uyarınca katılımları değerlendirmiş ve aşağıda belirtilen gerekçeleri ile TKB Encümeni’ne önermiştir.
TKB Encümeni’nin incelemeleri sonucunda, üye belediyelerin kültürel miras ile tarihi kent dokularını koruma-yaşatma amaçlı toplam 43 proje ve uygulamayla aday oldukları yarışmada “proje ödülleri” ALTINDAĞ, KOZAN, KONAK, ODUNPAZARI ve TOKAT belediyelerine, “uygulama ödülleri” ANTALYA BÜYÜKŞEHİR, SELÇUKLU, ÇANAKKALE, KUŞADASI ve ÖDEMİŞ belediyelerine verilmesine karar verilmiştir. Bu yıl ilk kez verilen “süreklilik ödülleri”ne, kentlerindeki kültürel mirası korumak-yaşatmak için yaptıkları istikrarlı çalışmalar ve yarışmaya düzenli olarak katılarak aldıkları ödüllerle GAZİANTEP BÜYÜKŞEHİR, OSMANGAZİ ve TARSUS belediyeleri uygun görülmüştür. İZMİR BÜYÜKŞEHİR Belediyesi’nin çalışmaları ise “Tarihi Kentler Birliği Metin Sözen Koruma Büyük Ödülü”nü kazanmıştır.
Ödüller, 22-24 Mayıs 2009 tarihlerinde TKB Beşiktaş Buluşması sırasında, yarışmaya katılan bütün projelerin yer alacağı sergi ve ödül töreniyle sahiplerine sunulacaktır. Sizleri de aramızda görmekten mutluluk duyacağız.
2008 yılı ödülleri ve gerekçeli kararları ise özetle şöyle:
TARİHİ KENTLER BİRLİĞİ METİN SÖZEN KORUMA BÜYÜK ÖDÜLÜ
•İZMİR BÜYÜKŞEHİR BELEDİYESİ
İzmir’in arkeolojik, tarihsel ve sosyo-kültürel kimliğinin simgesi niteliğindeki Kemeraltı’nın omurgasını, aynı zamanda Konak Meydanı ile Agora arasında bağlantı aksını oluşturan Anafartalar caddesini ele alan “Kemeraltı Anafartalar Caddesi” projesi, farklı dönem uygarlıklarının kesişme alanı olan kent merkezinin kültürel mirasını bütüncül bir yaklaşımla değerlendirmesi nedeniyle ödüle uygun görülmüştür. Proje, İzmir Büyükşehir ve Konak Belediyesi’nin ortak katkıları ve çalışmalarıyla gerçekleştirilmiş olması nedeniyle de örnek bir çalışmadır. Ayrıca İl Özel İdaresi fonlarından yararlanılarak ve bölge esnafının desteği sağlanarak sürdürülen proje, kaynakların doğru kullanımı ile katılımcı ve paylaşımcı özellikler açısından da dikkat çekicidir. Yanı sıra, “İzmir Havagazı Fabrikası Restorasyon ve Çevre Düzenleme” projesiyle de, değerli bir endüstri mirasının teknolojik, sosyal, mimari ve bilimsel değere sahip birikimi günümüze aktarılarak geleceğe ulaşması sağlanmış, proje alanındaki yapılar sosyal ve kültürel amaçlı kamusal mekânlara dönüştürülmüş, çevre düzenlemesiyle kentle bütünleştirilmiştir
Her iki projenin de, kentsel mekânı kültürel mirasla birlikte bütüncül bir yaklaşımla değerlendirmesi, geçmişten gelen kültürel birikiminin geleceğe aktarılması açısından çok başarılı bir yaklaşım sergilemesi nedeniyle İzmir Büyükşehir Belediyesi Metin Sözen Koruma Büyük Ödülü’ne uygun görülmüştür.
TARİHİ KENTLER BİRLİĞİ SÜREKLİLİK ÖDÜLLERİ
Kültür varlıklarını koruyarak yaşatmanın ve bunun kent kimliği ile kente kazandırmanın somut örneklerini yıllardır güçlü bir biçimde sergileyen Gaziantep Büyükşehir, Tarsus ve Osmangazi belediyeleri süreklilik ödülünü almaya uygun görülmüştür. Yarışmanın başladığı tarihten bugüne, bu anlayışı sürdüren Osmangazi Belediyesi 2004 Başarı Ödülü, 2006 Özendirme Ödülü, 2007 Uygulama Ödülü; Tarsus Belediyesi 2004 Başarı Ödülü, 2005 Başarı Ödülü, 2006 Başarı Ödülü, 2007 Proje Ödülü; Gaziantep Büyükşehir Belediyesi 2006 Başarı Ödülü, 2007 Büyük Ödül’ünü almışlar, kentlerinde yeni bir anlayışın, farklı bir önceliğin örneklerini vermişler ve bunu kent halkıyla paylaşarak birlikteliği sağlamışlardır.
•GAZİANTEP BÜYÜKŞEHİR BELEDİYESİ
2005 yılından bu yana kentin kültürel varlıklarını kamu-yerel-sivil-özel birlikteliklerle ve bütüncül bir yaklaşımla ele alarak kentin güncel yaşamına dahil eden Gaziantep Büyükşehir Belediyesi yarışmaya “Bey Mahallesi Sokak Sağlıklaştırma Projesi” ve “Bayaz Han Restorasyonu ve Kent Müzesi Tanzimi” olmak üzere iki projeyle katılmıştır. “Bey Mahallesi Sokak Sağlıklaştırma Projesi”, modern kent alanı içinde yer alan geleneksel mimari dokunun yaşatılması amacıyla; koruma amaçlı imar planına aykırı binaların temizlenmesi, cephelerin iyileştirilmesi, sokakların geleneksel kesme bazalt taşla döşenmesi, mahallenin bir çekim merkezi haline getirilerek turizm potansiyelinin artırılmasını hedeflemekte, kentin kültürel kimliğini bir kalkınma zenginliği olarak değerlendirmektedir. “Bayaz Han Restorasyonu ve Kent Müzesi Tanzimi” ise, tarihi hanın restore edilerek Kent Müzesi olarak düzenlenmesi sonucunda somut ve somut olmayan kültür mirası bir arada değerlendirmekte, Gaziantep’in yöresel el sanatlarının, yemek-eğlence-mesken-tarım kültürünün sergilendiği bölümleri, 4 atölye ve derslikten oluşan eğitim mekânları ve restoran, kafe, toplantı salonu, turizm bilgilendirme ofisi gibi sosyal amaçlı alanlarıyla, çağdaş ve yaşayan müzecilik anlayışına başarılı bir örnek sunmaktadır.
•OSMANGAZİ BELEDİYESİ
2000’li yıllar boyunca Bursa Osmangazi’nin zengin kültürel mirasını koruma ve canlandırma yönündeki çalışmalarıyla dikkat çeken Osmangazi Belediyesi, yarışmaya iki proje ile katılmıştır. “Seyyid Usul Tekkesi Kültür Merkezi” projesi 15. yüzyıla tarihlenen harap durumdaki bir tarihi yapıyı yeniden ayağa kaldırarak, kültür sanat toplantılarının ve kitap günlerinin yapıldığı, kursların düzenlendiği bir kültür merkezine dönüştürmesi, bahçe düzenlemesi ve sosyal tesisleriyle halkın kültürel ihtiyaçlarına yönelik kamusal bir mekân yaratması açısından önemli bir örnektir. “Ördekli Hamamı” projesi de, tarihi İpek Yolu üzerinde bulunan Bursa’nın Osmanlı dönemine ait en büyük hamamını günümüze kazandırması, iki seminer salonu, sergi mekânı, geleneksel sanatlar kurs ve uygulama salonları ve Türk Mutfağı’nın sunulduğu sosyal tesisleriyle çok amaçlı bir kültür merkezi yaratması bakımından değer taşımaktadır.
•TARSUS BELEDİYESİ
Son yıllarda kentin tarihi varlıklarını korumaya yönelik çeşitli çalışmalarıyla süreklilik sergileyen Tarsus Belediyesi “Makam-ı Daniyal Camisi Restorasyon ve Ek Bina Mimari Tasarım Projesi” ile yarışmaya katılmıştır. Proje, tarihi caminin özgün yapısının olumsuz eklentilerden temizlenerek restore edilmesi, yapılan kazı çalışmalarıyla caminin altı ve çevresindeki Antik ve Osmanlı dönemleri kalıntılarının ve kentin tarihsel katmanlaşma sürecinin tabakalarının ortaya çıkarılması, tarihi katmanların sergilendiği mekânların üzerine giydirilen cam cephelerden oluşan bir ek yapı inşasından oluşmaktadır. Kutsal bir ibadet mekânını özgün yapısıyla korurken aynı zamanda arkeolojik mirasın sürekliliğini bir müzede somutlaştıran çağdaş bir mimarlık tasarımını gözler önüne seren proje, kent tarihindeki katmanlaşma sürecini günümüze taşımaktadır. Kazı çalışmalarının; Mersin Üniversitesi, Mersin Müze Müdürlüğü ve Adana Koruma Bölge Kurulu tarafından Belediye ile birlikte yürütülüyor olması da uzman örgütlenme açısından önemsenmelidir.
TARİHİ KENTLER BİRLİĞİ PROJE ÖDÜLLERİ
•ALTINDAĞ BELEDİYESİ
“Ulucanlar Merkez Kapalı Cezaevi Müze, Kültür ve Sanat Merkezi Dönüşüm Projesi”, 1925 yılına tarihlenen Erken Cumhuriyet dönemi mimari özelliklerini içeren bir yapıyı ele alması ve Türkiye’de kültür merkezi ve müze olarak işlevlendirilen cezaevlerinden biri olması nedeniyle “proje ödülü”ne uygun görülmüştür. Altındağ Belediyesi’nin yarışmaya sunduğu ikinci çalışma olan “M. Akif Ersoy, Hamamönü, Fırın ve İnanlı Sokakları Sağlıklaştırma” uygulaması da, uzun yıllar ihmal edilmiş özgün bir kent dokusunu tarihsel kimliğine uygun olarak Ankara’ya kazandırmakta, cephe ve sokak iyileştirmenin yanı sıra 28 adet eski Ankara evinin restore edilmesini, bölgenin yaşanabilir hale gelmesini ve turistik bir çekim merkezi olmasını sağlamaktadır.
•KONAK BELEDİYESİ
Günümüzde hâlâ canlı bir ticari merkezi olan 1929 yapım tarihli “Kavaflar Çarşısı” projesiyle, “çarşı” anlayışının sürdürülmesine yönelik nitelikli bir restorasyon örneği sergileyen, “Saadet Mirci Evi” projesiyle de mülk sahibi tarafından Belediye’ye bağışlanan yapıyı onararak “Toplum Eğitim Merkezi”ne dönüştüren Konak Belediyesi “proje ödülü”ne uygun görülmüştür. Bu projelerin yanı sıra yarışmaya sunulan, tarihi bir spor kulübünü canlandırmaya yönelik “Altınordu Spor Klubü” ve arkeolojik sit alanında bulunan “Yaşlılar Evi” uygulamaları da, gerek kaybolmakta olan tarihi yapıların özgünlüğünün korunarak onarılması ve kültürel mirasın sürekliliğinin sağlanması, gerek İl Özel İdaresi Fonundan yararlanılarak kaynakların kamusal işlevler için kullanılması, gerekse kentin aynı duyarlı ve özenli yaklaşımla bütüncül değerlendirilmesine örnek oluşturmaktadır.
•KOZAN BELEDİYESİ
“Kozan Kalesi Çevre Düzenlemesi”, günümüzde seyrek rastlanan bir uygulamayla, tarihsel ve doğal değerleri korumak amacıyla, alanı kontrol altına almayı hedeflemekte, Kilikya Manastırı bölgesinin günlük açık kullanımlara da olanak tanıyan bir arkeolojik açık hava müzesi olarak düzenlenmesini içermektedir. Ayrıca Kozan Kale’sinin eteğinde 1903 tarihli bir yapıyı ele alan “Yaverin Konağı (Butik Otel) Restorasyonu” ve “Aşağı Çarşı, Yukarı Çarşı ve Hoşkadem Cami Meydan Düzenlemesi” uygulamaları da, projenin bütüncül bir yaklaşımın eseri olduğunu göstermektedir.
•ODUNPAZARI BELEDİYESİ
Yıllardır sürdürülen tarihi ve kültürel mirası bütüncül bir yaklaşımla koruma ve yaşatma çabalarının bir devamı niteliğinde yorumlanabilecek “Kurşunlu Cami Sokak ve Mücellit Sokak, Sokak Sağlıklaştırma Projesi” ve “Atlıhan El Sanatları Çarşısı Uygulaması” ile yarışmaya katılan Odunpazarı Belediyesi, gerek tarihi doku ve eski eserlerin kurtarılması projelerine öncelik vermesi, gerekse el sanatlarının yaşatılması ve çarşı anlayışının sürdürülmesini sağlaması nedeniyle “proje ödülü”ne uygun görülmüştür.
•TOKAT BELEDİYESİ
“Sulu Sokak Kentsel Tasarım Projesi”, bir kentin ilişki ve iletişim adına en önemli kamusal alanlarından ve ateşleyicilerinden olan meydan anlayışını canlandırması ve bölgede bulunan Suluhan, Deveci Hanı, Yağıbasan Medresesi, Bedesten ve Takyeciler Camisi’nin de yer aldığı Sulu Sokak ve çevresinin tarihi dokusunun bu meydan etrafında bütünlük sergileyerek korumaya yönelik olması nedeniyle ödüle uygun bulunmuştur. Ayrıca projelendirme sürecinde uzmanlarla geniş işbirliği yapılmış olması da projenin dikkat çeken bir özelliğidir.
TARİHİ KENTLER BİRLİĞİ UYGULAMA ÖDÜLLERİ
•ANTALYA BÜYÜKŞEHİR BELEDİYESİ
Antalya Büyükşehir Belediyesi’nin “Tarihi Kültürel Merkez” projesi; Kent Meydanı ve Valilik Binası, Kale Kapısı Kent Merkezi Yenileme ve Sokak Sağlıklaştırma Uygulama Projesi, Vakıf İşhanı, Sobacılar Çarşısı Mimari ve Mühendislik Uygulama Projeleri, Okullar Bölgesi Mimarlık ve Mühendislik Uygulama Projeleri, Doğu Garajı ve Halk Pazarı Alanı Düzenlemesi, Kaleiçi Düzenlemeleri, Yat Limanı, Kent Surları, Balbey Mahallesi, Haşim İşcan mahallesini içeren geniş kapsamlı bir çalışma olarak dikkat çekmektedir. Antalya Mimarlar Odası ve Belediye tarafından imzalanan protokolle hayata geçirilen uygulama, kentteki uzman oda ve kişilerden ve ülke çapında uzmanlardan oluşan komisyon ve komitelerin çalışmalarıyla, Koruma Amaçlı İmar Planı ve projelerin hazırlanması sürecinde denetim, danışmalık ve koordinasyonu sağlamayı öngörmekte, katılımcı bir yaklaşımı yansıtmaktadır. Bölgedeki tarihi ve kültürel değerleri koruma projeleri ve uygulamalarında uzman ve deneyimli bir ekiple çalışılmış olması, tarihi kent merkezinin çevresiyle birlikte düşünülerek bütüncül bir yaklaşımın sergilenmesi projenin olumlu yönleri olarak gösterilmelidir. Antalya İl Özel İdaresi’nin katkısının süreklilik içermesi de sonucu büyük oranda etkilemiştir.
•ÇANAKKALE BELEDİYESİ
“Çanakkale Belediyesi Kent Müzesi ve Arşivi” uygulaması, harap durumda bulunan tarihi bir yapının restore edilerek Kent Müzesi ve Arşivi olarak işlevlendirilmesi, kültürel mirasın sürekliliğinin sağlanması, yapının özgünlüğünün korunarak olumlu bir mimari ifadeyle kente kazandırılmasını içermektedir. İlk iki katı 1800’lü yılların sonunda, üçüncü katı ise 1930’lu yıllarda inşa edilen yapının, kent müzesi ve arşivi olarak turizm potansiyeline hizmet etmesini, aynı zamanda araştırma ve eğitim çalışmaları ve sergilerle halkın kullanımına sunulmasını öngören uygulamayla Çanakkale Belediyesi ödüle uygun görülmüştür.
•KUŞADASI BELEDİYESİ
Kuşadası Limanı’na inen turistleri karşılayan ilk kent mekânı olan ve 17. yüzyıl Öküz Mehmet Paşa Kervansarayı, Türk dönemine ait en eski dini mimarlık örneği olan Kaleiçi Camisi ve kale surları gibi kent dokusunun en önemli öğelerinin yer aldığı bir alanı ele alan “Kaleiçi Mevkii ve Barbaros Hayrettin Paşa Bulvarı Sokak Sağlıklaştırma” çalışması, kent kimliğine olduğu kadar turizmin gelişmesine ve halkın ve esnafın ekonomik düzeyine katkı sağlamayı da hedeflemektedir. Uygulamanın projelendirme aşamasında Üniversite öğretim üyeleri, sivil toplum kuruluşları ve öğrencilerle işbirliği yapılması da katılımcı arayışlar açısından başarılı bir örnektir. Kuşadası Belediyesi’nin diğer çalışması olan “Çalıkuşu Evi Restorasyon Uygulaması” da, Kuşadası’nın geleneksel mimarisini yansıtan bir Osmanlı Dönemi yapısının İl Özel İdaresi desteğiyle restore edilerek, kültürel ve sosyal etkinlikler için hizmet verecek şekilde düzenlenmesi ve kent belleğine olan katkısı bakımından önemsenmelidir. Yıllardır kentin genelindeki olumsuz yapılaşma ve özensiz imar uygulamalarından dolayı yaşanan tahribata karşılık, kentin elde kalan tarihi doku ve eski sokakların kurtarılması projelerine öncelik vermesi ve bu çalışmalarını yıllardır devam ettirerek sürekliliği sağlaması nedeniyle Kuşadası belediyesi “uygulama ödülü”ne uygun görülmüştür.
•ÖDEMİŞ BELEDİYESİ
İki çalışmayla yarışmaya katılan Ödemiş Belediyesi’nin “İbrahim Hakkı Ayvaz Kent Müzesi ve Bedia Akartürk Sanat Müzesi” uygulaması, 19. yüzyılda yapıldığı tahmin edilen bir yapının sahipleri tarafından belediyeye bağışlanmasından sonra kent müzesi olarak değerlendirilmesi, yöredeki eski yapıların restore edilmesine yönelik örnek oluşturması, orijinali olabildiğince korunarak uyumlu, detaylarda başarılı ve doğru restorasyon gerçekleştirilmiş olması açısından başarılı bir uygulamadır. “Yıldız Oteli ve Keçecizade Hanı” çalışması ise, 19. yüzyıl ortalarında inşa edilen ve tarihsel olarak birbirini bütünleyen bir konumda bulunan otel ve hanın restorasyonu ve işlevlendirilmesi, kentin tarihsel alanlarını ekonomik ve sosyal açıdan canlandırmasının yanı sıra, benzer yapılar için de özendirici bir örnektir. Yapıların özgünlüğünü gözeten başarılı restorasyon projeleriyle her iki uygulama da, Ödemiş Belediyesi’nin Arasta ile başlayan restorasyon ve iyileştirme çalışmalarına yeni bir ivme kazandıracak, aynı zamanda tarihi kentsel dokuların ada bazında ele alınmasına öncülük edecek bir çalışma niteliğindedir.
•SELÇUKLU BELEDİYESİ
Kaybolmakta olan nadir bir kültür varlığı olan, Selçuklu Dönemine ait bir Anadolu Ortaçağ mimarisi örneğinin restore edilerek günümüze kazandırılmasını sağlayan, ciddi bir araştırmaya dayanan ve bilimsel ve duyarlı yaklaşımları içeren özellikleriyle dikkat çeken “Zazadin Han Restorasyon Uygulaması”, “uygulama ödülü”ne uygun görülmüştür. Ayrıca Selçuklu Belediyesi’nin yarışmaya katılan diğer 3 projesi olan “Karataş Cami Restorasyonu”, “Sille Tarih ve Kültür Projesi” ve “Tarihi Eserler Envanter Çalışması” da, bütüncül bir koruma yaklaşımını yansıtmaktadır.
Bu değerlendirmeler dışında kalan ancak her biri umut ve heyecan verici olan Alanya, Bergama, Eyüp, Fatih, Giresun, İnebolu, İstanbul Büyükşehir, Karşıyaka, Kütahya, Polatlı, Talas, Yıldırım Belediyeleri’nin çalışmaları için, katılımları, duyarlılıkları, kültürel değerlerinin korunup yaşatılması konusundaki uğraşları ve bu anlamda yarattıkları, yaratacakları bilinç için teşekkür edilmesi ve bunu anlatan bir belgenin kendilerine takdim edilmesi uygun görülmüştür.
Üye belediyelere, ilgili kişilere, kurumlara, basına ve kamuoyuna saygıyla duyurulur.
Mehmet ÖZHASEKİ
Tarihi Kentler Birliği Başkanı
Kayseri Büyükşehir Belediye Başkanı